#حق آزادی انجمن

انجمن‌ها می‌توانند شامل سازمان‌های جامعه مدنی، کلوپ‌ها، تعاونی‌ها، سازمان‌های غیردولتی، انجمن‌های مذهبی، حزب‌های سیاسی، اتحادیه‌های کارگری، بنیادها و حتی انجمن‌های آنلاین شوند؛ برای استفاده از این حق، لازم نیست که انجمن‌ها ثبت رسمی شده باشند. همه دارای حق آزادی انجمن هستند. کشورها نمی‌توانند این حق را به دلیل  نژاد، رنگ، جنسیت، زبان، مذهب، عقاید سیاسی یا دیگر عقاید، خاستگاه اجتماعی و ملی، اموال، وضعیت تولد و یا هیچ موقعیت دیگری نقض کنند. تنها استثنا، اعضای نیروهای مسلح و انتظامی هستند که ممکن است این حقشان  تحت قوانین بین‌المللی محدود شود. کشورها موظف هستند که برای ایجاد و حفظ یک محیط توانمندساز برای انجمن‌ها تلاش کنند. کشورها باید از ایجاد مانع بی‌دلیل سر راه حق انجمن اجتناب کرده، و به حریم خصوصی  انجمن‌ها احترام بگذارند. حق آزادی انجمن همچنین شامل حق دسترسی گروه‌ها به بودجه و منابع می‌شود.

در عمل، حق انجمن مدافعان حقوق بشر در بسیاری از کشورها نقض می‌شود. محدودیت‌ها گاهی به دلیل قانون‌گذاری‌ها  هستند؛  از ممنوعیت کار روی یک مسئله و موضوع خاص تا رویه‌های ثبت طولانی و سخت و جرم‌انگاری فعالیت گروه‌های ثبت‌نشده. بعضی مواقع علت، چگونگی به‌کار گرفتن قوانین توسط مسئولان است؛ مثلاً هنگامی‌که خودسرانه جلوی ثبت یک انجمن گرفته می‌شود یا سازمان‌های غیردولتی تحریم می‌شوند و مورد بازرسی‌های سیاسی قرار می‌گیرند.

در مهر ۱۳۸۹، شورای حقوق بشر سازمان ملل قطعنامه ۲۱/۱۵ را پذیرفت. این قطعنامه: 

• مجدداً تأکید می‌کند که همه دارای حق انجمن و تجمع صلح‌آمیز هستند و هیچ‌کس نمی‌تواند بازور به عضویت انجمنی درآید.

• اهمیت حق آزادی تجمع صلح آمیز و حق انجمن برای برخورداری کامل از حقوق سیاسی و مدنی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را به رسمیت شناخت.

• همچنین حق تجمع صلح‌آمیز و انجمن را به‌عنوان بخشی اساسی از دموکراسی به رسمیت شناخت، این حق به افراد موقعیت‌های ارزشمندی برای بیان عقاید سیاسی، مشارکت در پیشه‌های ادبی و هنری و موارد دیگر می‌دهد. 

• همچنین استفاده از حق آزادی انجمن بدون محدودیت و تجمع صلح‌آمیز برای برخورداری کامل از این حقوق، به‌خصوص درجایی که افراد دارای عقاید سیاسی یا مذاهب اقلیتی یا مخالف هستند بسیار ضروری ست. تنها محدودیت‌های وضع‌شده توسط قوانین بین‌المللی به‌خصوص قوانین بین‌المللی حقوق بشری، حق آزادی انجمن و تجمع صلح‌آمیز را تحت تأثیر قرار می‌دهد.

با پذیرفتن قطعنامه‌های ۱۶/۲۱ (مهر ۱۳۹۱) و ۵/۲۴ (مهر ۱۳۹۲) شورای حقوق بشر سازمان ملل مجدداً متعهد شد تا حقوق انجمن و تجمع صلح‌آمیز را تبلیغ و محافظت کند: 

• اهمیت نقش فناوری‌های جدید اطلاعات و ارتباطات برای توانمندسازی و تسهیل برخورداری  از حق آزادی انجمن و تجمع صلح‌آمیز، و اهمیت شرکت همه کشورها در تبلیغ و محافظت و سهیل دسترسی به اینترنت و همکاری‌های بین‌المللی به‌قصد توسعه رسانه و اطلاعات و ارتباطات در همه کشورها تکرار شد. 
• اهمیت حق آزادی انجمن و تجمع صلح‌آمیز همچنین اهمیت جامعه مدنی حکومت‌داری خوب به رسمیت شناخته شد؛ این مهم از طریق شفافیت و مسئولیت‌پذیری دولت‌ها که برای ایجاد جوامع صلح‌آمیز مرفه و دموکراتیک ضروری است حاصل می‌شود.
• از اهمیت مشارکت فعال جامعه مدنی در رویه‌های حکومت‌داری مؤثر بر زندگی انسان‌ها اعلام آگاهی کرد.
• به کشورها یادآوری کرد  که به حقوق افراد برای انجمن و تجمع صلح‌آمیز چه آنلاین چه آفلاین درزمینهٔ انتخابات و افراد با عقاید در اقلیت و مخالف، مدافعان حقوق بشر، اعضای اتحادیه‌های کارگری و دیگران شامل مهاجران، کسانی که در حال تبلیغ و انجام این حقوق هستند احترام بگذارند و هرگونه محدودیت استفاده و تبلیغ حق انجمن و تجمع صلح‌آمیز را مطابق با وظایف و حقوق بشر بین‌المللی را از سر راه بردارند.
• نگرانی خود را از نقض حق آزادی انجمن و تجمع صلح‌آمیز اعلام کرد.
• نقش اساسی حق انجمن و آزادی تجمع صلح‌آمیز برای جامعه مدنی را تصریح کرده و تائید کرد که جامعه  مدنی دستیابی به اهداف و اصول سازمان ملل متحد را تسهیل می‌کند.